دروس عقاید اسلامی ویژه جوانان
توحید
آشنائی با برخی از صفات خداوند متعال
بسم الله الرحمن الرحیم
علیم و حکیم
علم نامحدود خداوند، تمام عالم هستی را شامل میشود. لذا ذرّه ای در عالم، از علم او پوشیده نیست. علم او بر ازل و ابد یکسان است:
* وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلاَّ هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ؛ کلیدهای غیب تنها نزد اوست؛ جز او کسی آن را نمیداند. آنچه را در خشکی و دریاست میداند. «انعام: ۵۹»
* لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ؛ هیچ چیز مانند او نیست. او شنوا و بینا است [و چیزی در عالم از او مخفی نیست]. «شوری: ۱۱»
اراده، مشیّت و قدرت الهی
خداوند میفرماید:
* إِنَّما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ؛ فرمان خداوند چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها میگوید: موجود باش؛ آن نیز بیدرنگ موجود میشود. «یس: ۸۲»
قدرت خداوند از هر نظر نامحدود است و هر امر ممکنی را شامل میشود. هر زمان اراده کند، انجام میدهد و هر زمان اراده محو و نابودی چیزی کند، از بین میرود؛ یعنی قدرت او توأم با مشیّت و اختیار است:
* تَبارَکَ الَّذی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ؛ بزرگوار و متعالی است خداوندی که فرمانروایی، قدرت و حکومت جهان هستی به دست اوست و بر هر چیزی تواناست. «ملک: ۱»
ازلیّت و ابدیّت
واجب الوجود، وجودی است که هستی او عین ذات اوست. بنابراین خداوند ازلی و ابدی است.
حضرت علی علیه السلام در نهج البلاغه میفرمایند: خداوند اوّلی است که قبل ندارد تا چیزی قبل از او باشد و آخری است که بعد ندارد تا چیزی بعد از آن باشد.
* هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلیمٌ؛ اوّل و آخر هستی است و پیدا و پنهان همه وجود از اوست؛ و او به همه امور عالم و داناست. «حدید:۳»
اگر خداوند ازلی نباشد، باید حادث باشد. اگر حادث باشد، نیاز به علّتی دارد تا او را ایجاد کرده باشد و این محال است؛ چون واجب الوجود، عین وجود و صرف وجود است و اوّل و آخر ندارد و عدم در او راه ندارد.
حیّ و قیّوم
خداوند در قرآن میفرماید:
* اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ؛ معبودی جز خداوند یکتا نیست و او زنده و نگهدارنده است. «آل عمران: ۲»
هنگامی که مفاهیم علم، قدرت، اراده و... در مورد مخلوقات به کار میرود، حکایت از کمال آن موجود میکند؛ بنابراین کاملترین مرتبة این صفات در علّتِ هستی بخش باید موجود باشد؛ زیرا هر کمالی در مخلوق، از خدای متعال (خالق) است و مخلوقات هر لحظه محتاج و نیازمند دریافت فیض از هستی بخش هستند. بخشندة این صفات، خود باید واجد آن باشد تا به دیگران افاضه کند. محال است آن که حیات را میآفریند، خودش فاقد حیات باشد. کسی که علم و قدرت به مخلوقات میدهد، نمیشود که خودش عاجز باشد.
خداوند میفرماید:
